Γλωσσάρι

10 + 1 βασικές έννοιες του δικαίου της πνευματικής ιδιοκτησίας

Στο παρόν γλωσσάρι παρατίθενται βασικές έννοιες από το δίκαιο της πνευματικής ιδιοκτησίας.

1. Διανοητική ιδιοκτησία

Διανοητική ιδιοκτησία είναι το δικαίωμα που έχει κάποιος στα προϊόντα της διανοίας του (δηλ. του νου του). Η διανοητική ιδιοκτησία περιλαμβάνει τόσο την πνευματική ιδιοκτησία και τα συγγενικά δικαιώματα όσο και τη βιομηχανική ιδιοκτησία, όπως εφευρέσεις, υποδείγματα χρησιμότητας, σήματα, βιομηχανικά σχέδια και προστατευόμενες γεωγραφικές ονομασίες προέλευσης.

2. Διάρκεια προστασίας

Η πνευματική ιδιοκτησία διαρκεί για όλη τη ζωή του δημιουργού και για 70 χρόνια μετά τον θάνατό του. Ξεκινάει με τη δημιουργία του έργου.

3. Δικαιούχος

Δικαιούχος είναι εκείνος στον οποίο ο δημιουργός έχει μεταβιβάσει (π.χ. πουλήσει) τα δικαιώματά του ή του έχει επιτρέψει να εκμεταλλεύεται το έργο του.

4. Εξαίρεση / περιορισμός

Το δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας και το συγγενικό δικαίωμα δεν είναι απεριόριστα. Περιορίζονται για χάριν του δημοσίου συμφέροντος στις περιπτώσεις εκείνες που προβλέπονται στον νόμο. Τέτοιες περιπτώσεις είναι για παράδειγμα η παράθεση αποσπασμάτων από έργου άλλου για υποστήριξη γνώμης ή άσκηση κριτικής, η αναπαραγωγή για διδασκαλία, η χρήση για λόγους ενημέρωσης κ.α.

5. Ηθικό Δικαίωμα

Το ηθικό δικαίωμα προστατεύει τη σχέση που έχει ο δημιουργός με το έργο του. Το δικαίωμα αυτό δίνει στον δημιουργό τη δυνατότητα να αποφασίζει αν, πως, πότε και που το έργο του θα γίνει προσιτό στο κοινό (δικαίωμα δημοσίευσης), το δικαίωμα να αναφέρεται ως ο δημιουργός του έργου ή να κρατάει την ανωνυμία του χρησιμοποιώντας για παράδειγμα ψευδώνυμο (δικαίωμα πατρότητας), τη συνατότητα να έχει πρόσβαση στο έργο του (δικαίωμα προσπέλασης), το δικαίωμα να απαγορεύει οποιαδήποτε παραμόρφωση, περικοπή ή άλλη τροποποίηση του έργου του (δικαίωμα ακεραιότητας), τη δυνατότητα να υπαναχωρεί από συμβάσεις μεταβίβασης ή εκμετάλλευσης του έργου του (δικαίωμα υπαναχώρησης).

Η ιδιαιτερότητα του ηθικού δικαιώματος έγκειται στο ότι δεν μεταβιβάζεται σε άλλον. Παραμένει στον δημιουργό ακόμη και αν αυτός μεταβιβάσει όλα τα δικαιώματα που έχει επί του έργου του. Τα δικαιώματα πατρότητας και ακεραιότητας δεν λήγουν ποτέ και ασκούνται από τον Υπουργό Πολιτισμού.

6. Ιδέα

Οι ιδέες δεν προστατεύονται με δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας ώστε να μπορούν να χρησιμοποιούνται για τη δημιουργία έργων. Όταν μία ιδέα γίνει έργο (αποκτήσει δηλαδή κάποια συγκεκριμένη μορφή) και το έργο αυτό είναι πρωτότυπο, τότε το έργο προστατεύεται με δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας.

7. Περιουσιακό δικαίωμα

Το περιουσιακό δικαίωμα δίνει στον δημιουργό τη δυνατότητα να εκμεταλλευθεί οικονομικά το έργο του, για παράδειγμα, να το αναπαράγει, να το θέσει σε κυκλοφορία, να το μεταφράσει ή και να το ‘ανεβάσει’ στο διαδίκτυο.

8. Πνευματική Ιδιοκτησία

Πνευματική ιδιοκτησία αποκτά ο δημιουργός ενός πρωτότυπου έργου πάνω σε αυτό. Η πνευματική ιδιοκτησία περιλαμβάνει το περιουσιακό δικαίωμα και το ηθικό δικαίωμα.

9. Πρωτότυπο έργο

Η πρωτοτυπία δεν ορίζεται στον νόμο. Πρωτότυπο ωστόσο θεωρείται το έργο που αποτελεί προσωπικό πνευματικό δημιούργημα του δημιουργού του, φέρει τις δημιουργικές επιλογές του και την προσωπική του σφραγίδα.

10. Προσβολή δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας

Προσβολή του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας υπάρχει κάθε φορά που κανείς προβαίνει σε μία πράξη σε σχέση με το έργο χωρίς την άδεια του δημιουργού και χωρίς η πράξη αυτή να καλύπτεται από κάποια εξαίρεση ή περιορισμό.

11. Συγγενικό δικαίωμα

Είναι το δικαίωμα που αναγνωρίζεται στους ερμηνευτές και εκτελεστές – καλλιτέχνες (ηθοποιούς, τραγουδιστές, μουσικούς) σε σχέση με την ερμηνεία τους αλλά και σε εκείνους που μεσολαβούν για να κάνουν ένα έργο προσιτό στο κοινό (εκδότες, παραγωγούς, ραδιοτηλεοπτικούς οργανισμούς).